W ostatnich latach na rynek czytelniczy w Polsce weszło kilka nowych gatunków, które podbiły nasze książkowe serduszka. I chociaż liczba wrogów jest niemal równa ich zwolennikom, to musimy znać pomiędzy nimi różnice, które niekiedy są niemal niewidoczne, bo autor ma wiele inspiracji i czerpie z wielu źródeł.
Chciałabym najpierw skupić się na dwóch gatunkach, które są bardzo do siebie podobne. Wielu z nas na zmianę używa tych dwóch nazw, myśląc, że Young Adult i New Adult znaczą to samo. Ja również do pewnego momentu nie potrafiłam ich rozróżnić. Opowieści o pierwszych miłościach, niepowodzeniach i sukcesach podbiły serce nie tylko młodych czytelników – sięgają po nie i starsi. Półki w księgarniach aż uginają się od takich książek. W czym jest ukryty ich fenomen?
Young Adult (YA), jak sama nazwa wskazuje to historie o młodych dorosłych, którzy w weszli w okres dojrzewania, i są w granicach wieku od 16-18 lat (te dolne lata są kwestią sporną). Książki z tego gatunku zazwyczaj dotyczą problemów takich jak: pierwsza miłość, kłopoty rodzinne, przyjaźnie, szkoła, a także odmienność, problemy związane z dojrzewaniem, rasizm, seksualność, która dopiera powoli się rodzi. Bohaterowie przeżywają to samo, co ich rówieśnicy w rzeczywistości – dorastają i muszą zmierzyć się z otaczającym ich światem. Najważniejszym jednak motywem jest miłość, a obok niej pojawia się inna problematyka. Wszystko razem tworzy przejmującą historię o ludziach, którzy muszą uporać się z własnym ja. Młodzi czytelnicy bardzo szybko utożsamiają się z bohaterami, którzy żyją w takim samym świecie i nie mają super mocy. Jak dla mnie najważniejszym przykładem jest Gwiazd naszych wina Johna Greena. Ta książka rozbudziła u nas zainteresowanie tym gatunkiem. Bardzo popularna jest też Collen Hoover i jej Hopeless – tą powieścią pisarka kupiła serca polskich czytelniczek.
Inne przykłady: Fangril Rainbow Rowell, Tak Blisko Tammara Webber, Czy wspominałam że Cię kocham? Estelle Maskame.
Książki z gatunku New Adult (NA) skierowane są do czytelników z grupy wiekowej od 18 do 30 lat – i niech was nie zdziwi taka rozbieżność. Jakich problemów dotykają autorzy? Walki z przeszłością, erotyzmu, miłości, depresji, alkoholizmu – niemal wszystkiego, z czym można się spotkać w dzisiejszych czasach. New adult to przejście pomiędzy książkami dla dorosłych, a tymi, skierowanymi dla młodszych czytelników. Te powieści wzruszają, poruszają, wywołują multum emocji u odbiorcy. Tak jak w przypadku YA można utożsamić się z bohaterami, znaleźć w nich jakąś cząstkę siebie. A co najważniejsze – w NA w sposób bardzo otwarty porusza się temat seksu. Jako przykład na myśl nasuwa mi się Jak powietrze Agaty Czykierdy-Grabowskiej.
Inne przykłady: Ugly love Collen Hoover, After. Płomień pod moją skórą Anna Todd, Co jeśli… Rebecca Donovan
Paranormal romance skupia się na miłości romantycznej, jednocześnie obejmując elementy fantastyczne czy paranormalne tj.: duchy, wilkołaki, wampiry, trolle, elfy czy inne istoty obdarzone magicznymi i nienaturalnymi zdolnościami. Bohaterami są młodzi ludzie, których łączy miłość, ale na drodze ich uczuciu stoi wiele przeszkód. Najpopularniejszym przykładem jest Saga Zmierzch autorstwa Stephane Meyer, która zapoczątkowała światowy bum na paranormalne romanse. Na rynku nadal ukazują się powieści tego typu, ale są mniej popularne niż kilka lat wcześniej, chociaż nadal mają swoich wiernych czytelników. Od dawna funkcjonuje w obiegu schemat takich historii, który każdy z autorów trochę modyfikuje na swój sposób: młoda dziewczyna (nie wiem, dlaczego, ale bardzo wiele bohaterek jest ciemnowłosa, brązowowłosa), która należy do normalnego świata, zakochuję się w chłopaku, który okazuje się być wampirem/wilkołakiem/duchem/czarodziejem/elfem czy innym paranormalnym stworzeniem. Bardzo często bohaterka odkrywa w sobie cudowne zdolności, albo tajemniczą przeszłość, a na drodze do szczęścia staje im coś lub ktoś. Takie książki skierowane są zazwyczaj do nastolatek, ale wiele dorosłych też sięga po takie historie.
Inne przykłady: Miasto Kości Cassandy Clarke, Trylogia czasu Kristen Gier, Szeptem Becca Fitzpatrick.
Fantastyka to gatunek literacki, która polega na kreowaniu przeróżnych istot, kawałka świata, albo i całej rzeczywistości – a wszystko to jest wytworem wyobraźni autora. Akcja książki należącej do tego gatunku rozgrywa się zazwyczaj w świecie odrębnym od tego realnego, który znamy. Kraina stworzona przez autora ma swoje zasady, prawa moralne, historie, własnych bohaterów czy legendy. W przypadku fantastyki możemy wyróżnić podgatunku takie jak: fantasy (która czerpie inspiracje z legend i mitologii), fantastykę naukową (gdzie akcja rozgrywa się w przyszłości, a bohaterowie posługują się technologią, o jakiej możemy pomarzyć, albo nawet nam się nie śniło) oraz horror (gdzie bohaterowie są zagrożenie przez potwora czy zdarzenie, ale jest ono bardzo nierealne). Bohaterowie bardzo często są dorośli, niewyidealizowani i niosą ze sobą spory bagaż doświadczeń. Takie książki skierowane są do nieco starszych czytelników, przez to, że autor (albo autorka) nie pokazuje świata, jako czarno biały. W powieściach fantastycznych można spotkać wiele brutalności, scen walki, śmierci czy gwałtów, seksu. Miłość również występuje, ale nie jest ona głównym wątkiem, tak jak w przypadku paranormal romance. Do klasyki fantastyki zalicza się trylogia Władca Pierścienia J.R.R Tolkiena.
Inne przykłady: Gra o tron George R.R. Martin, Świat Dysku Terry Pratchett.
Antyutopia to wyobrażenie przyszłości, w której rządzi totalitaryzm, a człowiek pozbawiony jest niemal wszystkich praw i sterowany przez władzę. Jest to przeciwieństwo utopii, czyli porządku publicznego, który skupia się na tym, aby wszystkich traktować równo i sprawiedliwe. W przypadku antyutopii mieszkańcy danego regionu czy kraju są odcięci od otaczającego ich świata. Najpopularniejszym przykładem jest Folwark zwierzęcy Georga Orwella, który jest ponurą wizją ówczesnej przeszłości.
Inne przykłady: Władca much William Golding, Powrót z gwiazd Stanisław Lem, Podróże Guliwera Jonathan Swift.
Dystopijne utwory to ponury obraz przyszłości. Świat wykreowany przez autora bądź autorkę jest spójny, ma swoją historię, system, sposób podziału między lepszych, a gorszych. Do powstania dystopii mogą przyczynić się wojny, klęski żywiołowe, głód, katastrofy naturalne – wszystko zależy od inwencji i wyobraźni autora. Bardzo często można w powieściach znaleźć elementy antyutopijne, polegające nad odizolowaniu grupy ludzi. Dystopia to bardzo popularny gatunek, a prekursorem, chociaż nie pierwszą taką powieścią, okazały się Igrzyska śmierci Suzanne Collins, które rozpoczęły „modę” na takie historie. W dystopiach można dopatrzeć się wielu schematów. Bohaterowie zajmują się naprawieniem świata, stają się symbolami walki o wolność, sprzeciwiają się panującemu porządkowi i… zakochują się. Miłość w książkach dystopijnych to dość bardzo ważny i istotny element. I jak można się domyślić – nie jest im łatow
Inne przykłady: Niezgodna Veronica Roth, Dotyk Julii Tahereh Mafi, Rywalki Kierra Cass.
Dystopia i antyutopia to pojęcia używane bardzo często zamiennie, ale ta pierwsza wizje przyszłości czerpie z rzeczywistości. Natomiast utopijne programy poprawienia życia są inspiracją dla antyutopii, w kreowaniu totalitarnego porządku.
